شروط ضمن عقد چیست؟

جوان آنلاین: گاهی شنیده می‌شود خانمی می‌خواهد حق طلاق خود را با همسر آینده‌اش شرط کند یا حق تحصیل یا حق خروج از کشور را به موجب عقد ازدواج به دست آورد. این شروط در اصطلاح حقوقی شروط ضمن عقد نام دارند. این شروط اعم هستند از حقوق مالی و غیرمالی خانم در زندگی مشترک چراکه بر اساس قانون مدنی، زن و مرد می‌توانند هر شرطی را که مخالف مقتضای عقد نباشد، ضمن عقد ازدواج در سند درج کنند که طرف مقابل، در صورت قبول و امضای آن شرط، متعهد به آن می‌شود. درج صحیح این شروط سبب می‌شود بسیاری از خلأ‌های حقوقی که متأسفانه در خصوص حقوق زنان بعد از عقد ازدواج وجود دارد، جبران و از بسیاری از اختلافات پس از ازدواج کاسته شود. 
به محض اینکه عقد ازدواج میان زن و مردی خوانده شد، آن دو با یکدیگر رابطه زوجیت پیدا می‌کنند. این رابطه زوجیت سبب می‌شود تا زن و مرد مکلف به انجام اموری در قبال همسر خود باشند، از جمله اینکه زن موظف به تمکین در برابر شوهر خود می‌شود و مرد موظف به پرداخت نفقه زن است. مرد موظف به پرداخت مهریه به زن است و در قبال آن حق تعیین محل سکونت یا منزل مشترک با مرد است. 
 بر اساس قانون مدنی، عمده اختیاراتی که به موجب عقد ازدواج شکل می‌گیرد، اختیاراتی است که به مرد و البته در راستای حفظ کیان خانواده داده می‌شود. در مقابل، زن از برخی حقوق خود مانند مسافرت و خروج از کشور، ادامه تحصیل یا اشتغال به کار محروم می‌شود، مگر اینکه همسرش با آن موافق باشد، به همین دلیل قانونگذار این امکان را پیش‌بینی کرده است که زن و مرد حین وقوع عقد نکاح بتوانند شرط و شروطی را که می‌خواهند تحت عنوان شروط ضمن عقد نکاح در سند ازدواج درج کنند. در پاسخ به این سؤال که شروط ضمن عقد نکاح چیست، می‌توان بیان داشت که در این حالت، طرفی که عقد را امضا می‌کند، موظف است به آن شروط عمل کند. 

 انواع شروط ضمن عقد ازدواج
شروط ضمن عقد را به دو نوع مختلف می‌توان در عقد درج کرد. از سال ۱۳۶۰ به بعد، شروطی در سند ازدواج تحت عنوان شرط ضمن‌العقد پیش‌بینی شده است که سردفتر ازدواج مکلف است قبل از اجرای صیغه عقد انواع شروط ضمن عقد ازدواج را برای زوجین بخواند و مفهوم آن را به اطلاع آنها برساند. نکته مهم آن است که هر یک از طرفین می‌توانند هر کدام از این شروط را که موافق با آن باشند، امضا کنند و هر کدام را که نخواهند امضا نکنند. مانند شرط تنصیف اموال و دارایی شوهر و وکالت به زن برای طلاق. 
علاوه بر شروطی که به صورت نمونه در قباله‌های ازدواج وجود دارد و زن و مرد می‌توانند آن شروط را مدنظر قرار دهند، بر اساس ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی «طرفین عقد می‌توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند، مثل اینکه شرط شود هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غایب شود یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوء قصد کند یا سوء رفتاری نماید که زندگی آنها با یکدیگر غیر قابل تحمل شود، زن وکیل درتوکیل باشد که پس از اثبات تحقق شروط در محکمه نهایی خود را مطلقه سازد.» 
 مصادیقی که در این ماده آمده است، تمثیلی هستند، بنابراین هرگونه شرطی را که مخالف ذات عقد نباشد، می‌توان به عنوان شرط ضمن عقد و با توافق یکدیگر در عقد گنجانید. مثلاً حق تحصیل زن، حق اشتغال زن و حق خروج از کشور برای زن. 

 بهترین شرایط ضمن عقد برای خانم‌ها و آقایان
شرایط ضمن عقد بر اساس توافق زوجین تعیین می‌شود و حتی می‌توانند هیچ‌گونه شرطی را ضمن عقد ازدواج درج نکنند. برخی از شروط ضمن عقد با توجه به کاربرد آنها در مقام دفاع از حقوق زنان از جمله شروط مهم برای ازدواج هستند: 
 حق طلاق: حق طلاق به این معناست که زوجه از جانب زوج وکالت دارد تا هر زمان که اراده کرد، خود را مطلقه کند، مانند حق طبیعی زوج که در قانون برای او در نظر گرفته شده است. 
 حق حضانت فرزند: حضانت فرزند اصولاً مربوط به زمانی است که زوجین از یکدیگر جدا شوند و به معنای این است که در صورت جدایی زوجین، حق نگهداری فرزندان با زوجه باشد. 
حق اشتغال: حق اشتغال یکی از شروط بسیار حین ازدواج است و به موجب این شرط، زوج دیگر این حق را نخواهد داشت که همسرش را از اشتغال منع کند. 
حق تحصیل: حق تحصیل به این معناست که خانم حق ادامه تحصیل را دارد و هر زمان که بخواهد در هر رشته‌ای که بخواهد می‌تواند تحصیل کند و شوهر این حق را ندارد که زن را از ادامه تحصیل منع کند. 
حق تعیین مسکن: به موجب این شرط زوجه حق انتخاب شهر و محل سکونت خود را برای پس از ازدواج دارد، نکته اساسی این است که در صورت استفاده از این شرط موقعیت محل سکونت باید در سند درج شود. 
حق خروج از کشور: به این معناست که آقا به خانم وکالت بلاعزل می‌دهد که هر زمان که بخواهد می‌تواند بدون اجازه مجدد از شوهر خود از کشور خارج شود. 
موارد فوق چند مورد از بهترین و کاربردی‌ترین شروط ضمن عقد ازدواج هستند. علاوه بر این، می‌توان مواردی دیگر را به توافق زوجین ضمن عقد ازدواج درج کرد. شروط ضمن عقد ازدواج حصری نیستند و زوجین می‌توانند حتی هیچ یک از شروط مذکور را نپذیرند.